Harry Potter og de vises sten

H (host) arry Potter

J. K. Rowling gjorde inntrykk på meg då eg var ung. Eg seier det utan ironisk distanse. J. K. Rowling gjorde inntrykk på meg då eg var atten, skulle flytte til Skottland, og visste noe om Storbritannia. Eg meinte noe om Storbritannia. Rowling meiner sikkert ikkje meir interessante ting enn andre britiske forfattarar, og skriv vel ikkje betre. Men ho er konkret. Ho skriv om dørene i dobåser. At dei går innover. Ho skriv om dei stilige men usikra bilene, motorsyklene, narkotika.

Innvending #1: Får eg kalle meg ung då eg begynte å lese serien i 1997? Innvending #2: Er ikkje den magiske realismen litt for lettvint? Bør ikkje magien vere implisitt, i språket, og ikkje skrive rett ut, i rein prosa? Er ikkje magien for instrumentell?

Eg kan halde fram med innvendinger, men det er ikkje måten å få deg til å lese vidare. Vi vil ha heltar, ha tekst om heltar, heltetekst. Heltetekst er tekst som prøver å vere ein helt. Målretta og progressiv. La oss difor gå tilbake til start, og ta slag for slag:

1997
Den første Harry Potterboka eg las var The Philosopher’s Stone (De vises sten). Eg fekk den frå første småkjærasten min, som heiter Luke. Vi møtte kvarandre på ein internasjonal internatskule. Britiske Luke delte rom med den andre nordmannen på skulen. Ein gong måtte eg til rommet deira for å gi Kristian, som nordmannen heiter, norskleksa. Eg kom i snakk med Luke ved eit av disse besøka. Det tok ikkje mange dagane før eg måtte tilbake og spørre Kristian om han hadde fått noen heime til å ta opp Lillelørdag. Og om han hadde lese Naiv.Super enno. Det hadde han. Dermed måtte eg vere der heile den kvelden for å snakke med han om Naiv.Super. Etterkvart blei det til at eg snakka med Luke, og at vi blei ganske gode venner.

Luke reiste heim til Birmingham då skuleåret var slutt. Eg reiste også til Birmingham. Mens Luke var på sommarjobben sin som resepsjonist på universitetet, satt eg i universitetshagen og las Harry Potter. Eg satt der mellom engelske roser, og kom til å tenke på fjerdeklasse. Då hjalp far min meg med engelske gloser. Han hadde studert og budd i Oxford, snakka konservativ engelsk, men glødande og lidskapeleg norsk om Storbritannia; om karnappvindauga, dei blide karane, dei raude kinna, regnet, vinden, og dei eksentriske landladies som han leigde hos. Eg kom til å tenke på niandeklasse også. Då sto UK for raude t-skjorter med kvite striper på ermene, gutar med asymmetrisk hår, og adidas treestripes både på sko og bukser. I første gym var UK banda som spelte i oransjeteltet på Roskilde, var Blur, Pulp og etterkvart Triphop; Tricky, Massive Attack, osv. UK var musikk som var progressiv, som forlengst hadde vandra vidare frå Yes og annan britisk progrock, til noe anna, heile tida vidare, og basert på det som var. Eg skjønte aldri kvifor Luke reiste frå UK for å gå på skule i Sunnfjord, Norge. Ikkje før no. «No» betyr 2009, betyr ei samtid kor deler av UK har blitt som Rowling åtvara om i dei siste binda av Harry Potter. Ein gong i tida var sjølv flyplass-vaktene hyggelege og vennlege. No har britiske styresmakter blitt noe som liknar maktgale. Sjølv vaktene på flyplassane i London har blitt panser. Du blir overvåka. Veldig. Dei seier at det er til ditt eige beste. Men skal ein tru den britiske forfattaren Henry Porter, blir overvakninga brukt mot folket. Storbritannia har blitt storebror. London er ikkje lenger «The Big Smoke».

Samtida
Potterserien gir eit bilde av det samtidige UK. Vi får sjå etterdønninger av ein Thatcher som «ikkje ønsker «community»». Det kultiverte UK har blitt for kultivert. Staten er på mange måtar for sterk. I følge Rowling ligger den virkelege makta i lobbyverksemd. Ho viser eit imperialistiske sug etter dyre ting. Det er manifestert i Voldemort som legg sjela si i sju «crux», som han spreier over heile landet. Med dette får vi óg eit bilde av det kanskje overkulturelle, multiforvirra samfunnet som leiter etter identiteten sin.

Det skulle rett nok ta noen bøker før eg var virkeleg overtydd om at serien var eit interessant bilde av det samtidige UK. Eg hadde budd i Glasgow i eit år då eg las Harry Potter and the prisoner from Azkaban. Då kom det store A-ha:

Alt handlar om minne. Det handlar om den kollektive hukommelsen vår, og om arv på alle måtar. Det handlar om å halde på minnet om det gode. Eller dei gode minna. Det starta ein arkeologisk prosess i meg sjølv og i UK. Eg leitte i meg sjølv etter det beste i historia mi. Eg blei opptatt av å resirkulere og halde disse minna levande i meg. Det handla om ting eg hadde fått, men mista. Det handla om å overkomme bitterheita rundt å miste, og hugse, dyrke, ivareta. Pusse på, samle på, og bygge eit eige, indre arkiv av kjærleik og varme minne.

Som minne om seine haustkveldar med kakao og engelske gloser på konservativ Queens English med far min. Som sommaren med Luke, før han blei utanrikskorrespondent frå BBC til Brasil, og blei kjærast med Miguel. Men det kan vere det same. Harry Potter sette meg på sporet av kjerna av meg sjølv. Med på reisa fekk eg altså djupare innsikt i den britiske kulturarva, og ytterlegare stor respekt for alt det kan bety. Dét er magisk. Det som er magisk med det, er at det er sett i gong av prosa, og ikkje poesi. Eg synes Rowling fortjener skryt for det.