Magien i kvardagen

Ida og Oskar er søsken og deler rom i det store, raude huset dei bur i. Ida søv i overkøya og Oskar i underkøya, sjølv om Oskar helst skulle ha sove i overkøya sjølv. For er det ikkje litt urettferdig at Ida skal få den beste køya berre fordi ho er størst?

Slik opnar Maria Parrs nye barnebok, Oskar og eg – midt i den heilt vanlege kvardagen. Boka, som følgjer søskenparet Ida og Oskar gjennom om lag eit år, har allereie hausta gode kritikkar frå fleire hald. Når Parr kjem med ny bok, er det nemleg grunn til å halde auga opne. Bøkene hennar Vaffelhjarte (2005) og Tonje Glimmerdal (2009) er nærmast som klassikarar å rekne innanfor barnelitteraturen. Dei har blitt trykt i uteljelege opplag, blitt omsett til meir enn tretti språk, og blitt dramatiserte både på scena og for tv. Då Parr kom med ein oppfølgjar til Vaffelhjarte, Keeperen og havet, i 2018, blei boka omtalt som «nok ein klassikar» av bokmeldar Anne Cathrine Straume i NRK.

Stemningsfulle fargeillustrasjonar

I Oskar og eg etablerer Parr eit nytt univers, men i det same vante vestlandslandskapet, der skogen, elva og snøen fungerer som leikeplass. Boka er rikt illustrert av Åshild Irgens, som også stod for illustrasjonane i Tonje Glimmerdal og framsideillustrasjonen til Keeperen og havet. Både streken og stilen er attkjenneleg frå Parrs tidlegare bøker. Denne gongen har Irgens fått boltre seg med fargar også, noko som gjer boka endå rikare.

Illustrasjonane, som stort sett dekkjer ei halvside eller ei tredjedels side, og som dukkar opp på nesten kvart einaste oppslag, gir liv og stemning til både vestlandsbygda og karakterane. Dei får samstundes fram vekslingane i kjenslespekteret til både Ida, Oskar og dei andre karakterane. Særleg Oskar, med alle sine ulike andletsuttrykk, og onkel Bulle med skjegget og brillene, er uttrykksfullt teikna. Parr og Irgens ser dessutan ut til å ha hatt eit tydelegare fokus på mangfald i denne boka, som inneheld eit større spekter av både hudfargar og utanlandskklingande namn enn tidlegare.

Søskenrelasjon i sentrum

Sjølv om det er åtte år gamle Ida som fortel i Oskar og eg, er Oskar på fem like mykje hovudperson. Søskenforhaldet deira, komplett med småkrangling, trøyst og uro for kvarandre, er skildra på truverdig og rørande vis, enten det handlar om Idas uro for korleis det skal gå når Oskar skal byrje på skulen, eller misunninga hennar når Oskar får ein trampoline i gåve av onkel Øyvind og onkel Bulle. Sjeldan er barn så barn som i bøkene til Maria Parr, med sin særeigne, barnlege openheit og klokskap. Som i dei føregåande bøkene til Parr, er Oskar og eg nemleg full av subtil livsvisdom og filosofiske refleksjonar frå både barn og vaksne, til dømes om korleis redsla kan kjennast mindre påtrengande når ein har nokon å passe på, eller korleis store ting brått kan kjennest små når ein sjølv blir større:

– Hytta nede hos Arvid er så lita og … stygg, mumla eg.

Eg trudde mamma skulle spørje kva i all verda eg babla om, men i staden sa ho:

– Det er fordi du begynner å bli stor, det, Ida. Då blir ting mindre.

– Blir dei?

– Ja, sa mamma, som om dette var noko heilt sjølvsagt. – Du veit, sånne vegar som du syntest var lange då du var lita, dei er ikkje så lange lenger, er dei vel? Og det du var redd for, er ikkje skummelt lenger. Og ja, dei hyttene som var store og fine, dei er vel eigentleg ganske små og stygge, då, sa mamma.

Eg såg forskrekka på henne.

– Men då vil eg ikkje bli stor, sa eg.

Ingen overordna konflikt

Oskar og eg er inndelt i elleve kapittel med tilhøyrande, interessevekkande underoverskrifter, som «Onkelhuset. Eller: Vaksne folk som tek rumpespretten på trampoline» eller «Akebakken. Eller: Ein stolen garasje og smaken av gul snø» – inkludert eit kapittel om jul og nisseutkledning som Parr sympatisk nok har utstyrt med ei åtvaring for familiar der ungane stadig trur på julenissen.

Kvart kapittel har sin eigen dramaturgi, med innleiing, midtparti og avslutning, samstundes som element frå eitt kapittel ofte blir tatt opp att i eit anna. Denne typen episodisk struktur er attkjenneleg frå Parrs tidlegare bøker, men Oskar og eg skil seg likevel ut med sin mangel på ein overordna konflikt som bind enkeltepisodane saman. Her finst både dramatiske flaumar, skadeskotne hjortar og akeulukker, men det meste løyser seg i løpet av eit kapittel, slik at nye tema kan bli introduserte i det neste. Rett nok strekker historia om onkel Øyvind, som er lungesjuk og etter kvart døyr, seg gjennom heile boka, men Parr let seg ikkje freiste til å la dødsfallet hans få ei hovudrolle i plottet. I staden kjem sorga som små dryp, både hos Ida, hos mamma og hos onkel Bulle, som har blitt aleine igjen. Gjennom både utveljing av gravstein og felles julefeiring syner Parr fram at sorga òg blir ein del av kvardagen, og at det går fint an å smile og le iblant sjølv om ein saknar nokon veldig.

Ein del av meg får lyst til å trekkje fram denne mangelen på ein overordna konflikt eller dramaturgi som ein svakheit, slik det jo typisk er i barnelitteraturen. Men med Oskar og eg syner Parr fram at denne type reglar er til for å brytast. Historia om Ida og Oskarfyller nemleg seg sjølv fullt og heilt – både i sine episodiske kapittel, som nærmast kan lesast som elleve små bøker i seg sjølv, og som heilskap. For det er trass alt mest i kvardagen vi lever, og meir dramatikk enn det som oppstår gjennom eit år i bygda mellom to søsken som både er veldig glade i kvarandre og kan vere heilt utruleg irriterande, trengst faktisk ikkje.

Når Oskar endeleg får overkøya han har drøymt om i bokas siste kapittel (utan at eg skal avsløre korleis det går), og Parr slik teiknar ein sirkel attende til scena i opningskapittelet, er det nemleg ikkje ein lengsel etter ein større konflikt eg som lesar sit att med. Berre eit håp om at dette ikkje blir det siste vi får høyre om Ida og Oskar.