Rimbunden ode til regnet

Lars Roar Engebretsen lèt regnet øse og pøse, men sløser bort orda i tvungne rim. 

Veldig enkle barnedikt er openbert veldig vanskelege å skrive; det ser ein ikkje så lett når dikta er gode, men desto lettare når dei ikkje er det. Sidan eg dreg inn dette allereie no, reknar eg med at lesaren vil forstå at eg ikkje opplever Lars Roar Engebretsens Vers for paraplyer som særleg vellukka.

I dette langdiktet får lesaren fortalt ei lita og harmlaus historie frå ein paraply sin synsvinkel. Paraplyen blir tatt med ut i regnet av ei kvinne, som halvvegs ut i boka får namnet Lotte. I det øsande regnet tek paraplyen ulike former: Snart liknar den ein fugl, snart ein fisk; ei skjelpadde, ein blekksprut, ein delfin, ein kval, ein manet – dei dukkar alle opp i sitt rette, våte element. Lotte tek – oppfriska, inspirert og klar for kunsten – paraplyen med heim til atelieret sitt, og målar akvarellar som ho heng ut att i regnet. Paraplyen er tilfreds, og han finn fred på sin faste plass i kottet til Lotte.

Dårleg kommunikasjon

Utan illustrasjonane til Nikolai Lockertsen trur eg det ville vore vanskeleg å få grep om kva som eigentleg går føre seg i denne boka. Jamt over er orda meir opptatt av å følgje rimmønsteret enn av å kommunisere. Eit døme er når paraplyen først kjem ut i regnet og vil strekkje seg mot himmelen:

Hold meg godt, så går vi sammen
over trammen
ned i dammen
og herjer litt med menneskestammen!
 
Klem meg om min krumme fot
og heis meg uten plunder og knot
Spenn meg opp mot jordas sanseløse, bløte rot

Skal vi verkeleg gå «ned i dammen»? Og korleis kan ein paraply «herje» med menneskestammen? Og kvifor er det eigentleg snakk om «menneskestammen»? Jo, heilt openbert fordi det rimar på trammen og dammen. Her er det rima som vel ut orda og ikkje orda som finn saman i rim. Viljen til å rime er stor, men evna er det verre med. Ei vending som «jordas sanseløse, bløte rot» minner farleg mykje om nettopp «plunder og knot». Eg reknar med at det her ikkje er snakk om ei slik rot som ein finn i jorda, men at det viser til slikt rot som folk med småbarn har overalt i husa sine. Det å bruke «rot» som eit bilete på «regn» er likevel sanneleg ei søkt omskriving, og her er det lett for ein liten å misforstå – og alt dette for eit skarve rim! Det bør vere eit godt døme på kor mykje velvilje desse versa ber om for i det heile å bli forstått. Denne velviljen trur eg ikkje barna vil gi dei.

Vi takker deg, skravert i tusj
vår store, ruslende utendørsdusj
som høljer ned for fulle øser
og sløser sånn på oss

Regnet øser og pøser, men Engebretsen sløser bort dei orda han har, medan eg blir sitjande og lure på kva det er som er skravert i tusj og kva barna kan få ut av ein ruslande utandørsdusj (og dessutan om ein dusj i det heile kan hølje ned – er det ikkje vatnet som kjem ut av den som gjer det?).

Tilstreva og tamt

Det tilstreva uttrykket gjer dikta tamme og tafatte. I fleire strofer røper ropeteikn som er plassert i slutten av verselinjene nokre desperate forsøk på å presse fram litt kraft. Til det er rima for søkte, språkleiken for tvungen og rytmen for ustø:

I en stille, gyllen fred
blir jeg elegant satt ned
Det er godt å være hjemme i kottet
ristet og frisk av labben til Lotte

Alt i alt stengjer uttrykket altså for å hente ut nokon interessant tematikk frå desse versa, sjølv om ein vaksen lesar lett kan sjå at forfattaren har prøvd å skildre kva slags forfriskande eksplosjonar eit heftig regnfall inneheld, og formidle kva slags kreative eksplosjonar dei kan samanliknast med. Det er ei utydeleg leseoppleving, og sjølv om illustrasjonane er klåre nok, har dei også noko ufokusert og ubestemt over seg, som gjer at ein ikkje set seg til å studere detaljar, men blar vidare i same tempo som ein les. Rett nok vitnar nokre av dei mest viltre illustrasjonane, særleg i midtpartiet i boka, om eit potensial som teksten aldri får utnytta.

Best forstått av paraplyar

Dei beste barnediktarane, som Lewis Carroll eller Inger Hagerup, batt ofte dikta sine fast i rim, men fekk bindingane til å verke frivillige, slik at dikta heile vegen verkar lystige og lette; uanstrengde og meiningsfulle, sjølv når versa djupast sett formidlar det reinaste nonsens. (Og det er, som Henning Hagerup skriv i eit essay om barnedikt frå 1990, «stadig forskjell på nonsens og non-sense»). Det er kanskje urettvist å samanlikne ein barnediktdebutant med dei største innan sjangeren. Likevel opplever eg det slik at dikt for barn sjølvsagt kan vere gode og dårlege i ulike grader, men at det også går ei grense ein stad, som skil mellom det som fungerer og det som ikkje fungerer. Eg trur at den hjelpelause forkortinga som Engebretsen gjer bruk av for å få rimet til å gå opp i dei aller siste versa, viser at nett desse versa er sanne på ein måte han aldri har kunna ønska seg:

Der slumrer jeg inn til eventyr
som best forstås av paraply’r